Verzamelaar

Nederlands' grootse volksverhalenverzamelaar

Dam Jaarsma, van beroep godsdienstleraar en hulppredikant, verzamelde in de vorige eeuw in het gebied rond zijn woonplaats Oostermeer (nu: Eastermar) verhalen die mensen elkaar doorvertelden. Door deze volksverhalen te verzamelen, op te tekenen en erover te publiceren, zorgde Jaarsma zorgde dat deze voor het nageslacht bewaard bleven. Een deel van het collectief geheugen zou definitief verdwenen zijn als Jaarsma niet zo actief deze vertellingen zou hebben verzameld.

Zijn verzameling bestaat uit bijna 17.000 volksverhalen, een omvang die uniek is in de lage landen van Europa. Dam Jaarsma is één van de drie grote verzamelaars van volksverhalen in Europa.
De verzameling Jaarsma is van onschatbare (cultuur)historische en wetenschappelijke waarde. Tot op de dag van vandaag wordt onderzoek gedaan naar de verhalen.

Jaarsma's enorme prestaties op het gebied van verzamelen van verhalen zijn in 1963 beloond met de zilveren erepenning van de Fryske Akademy en in 1989 met de erepenning van de gemeente Tytsjerksteradiel.

Overige verzamelingen

Als kenner van het volksleven van de Fryske Wâlden, verzamelde Jaarsma niet alleen verhalen. Hij legde ook grote verzamelingen aan van voorwerpen waarvan hij het belang van bewaren inzag. Het waren meestal geen dure voorwerpen, maar voorbeelden van volkskunst en gebruiksvoorwerpen die steeds minder gebruikt werden. Ook bouwde hij een aanzienlijke collectie eigentijdse kunst op, waaronder werken van Klaas Koopmans en anderen van de Friese kunstenaarsgroep Yn ’e line. Jaarsma verzamelde bijvoorbeeld ook (kinder)boeken, grafiek, schilderijen, huisraad, textiel, aardewerk en gereedschap. ​ 

Schrijver / dichter

Daarnaast was Dam Jaarsma verdienstelijk schrijver en dichter. Jaarsma publiceerde op vele gebieden, waaronder over de door hem verzamelde volksverhalen. Ook schreef hij kinderboeken en toneelstukken. Hij sprak met zijn werk jong en oud aan.

In 1954 won Dam Jaarsma de Rely Jorritsmaprijs voor proza of poëzie voor zijn gedicht Allinne.

ALLINNE

Dû moatst allinne libje freon

Omdatstû minske bist.

Dû hast in wiif, dû haste bern,

Mar der is nimmen dy’t dy ken.

Allinne giest dyn ienlik paad,

Fan miich en maten skaat.



Dû moatst allinne stride, freon,
Omdatstû minske bist.
Fret oan dyn siele in fertriet,
Der is net ien dy’t dit ferstiet
Want it geheimste fan dyn hert

Ferriedstû nimmen net.



Dû moatst allinne stjerre, freon,

Omdatstû minske bist.

Wat djip yn dy ferhoalen lei

– O bitter liet– dû nimst it mei,

Oant datstû komst foar ien te stean

Dy’t giet oer wurk en lean.

Luister hoe Dam Jaarsma zelf het gedicht voordraagt .

Een kunstwerk met het gedicht Alinne staat bij de ingang van de begraafplaats aan de Torenlaan in Eastermar. De spelling van het gedicht is aangepast aan de huidige spelling.
Het kunstwerk uit 2025 is ontworpen door Wietske Lycklama à Nijeholt, beeldend kunstenaar en initiator/ontwerper van hedendaagse kunst in de openbare ruimte. Het is gemaakt in samenwerking met Hoekstra Glashandel en glasbewerking uit Harkema.

Het kunstwerk ligt op de route van de Dam Jaarsma fiets- en wandelroutes Sagen jagen door de Fryske Wâlden.